GNP là gì? Giải thích cặn kẽ và minh họa cách tính cụ thể

Tìm hiểu về lĩnh vực kinh tế vĩ mô, bạn sẽ nghe nhắc nhiều đến GNP. Nếu bạn muốn biết cụ thể GNP là gì – Cách tính GNP như thế nào? Cách phân biệt GNP và GDP ra sao thì bài viết này dành cho bạn.

Chúng ta bắt đầu tìm hiểu GNP là gì nhé.

GNP là gì?

Định nghĩa GNP là gì

GNP (Gross National Product) là chỉ số tổng sản phẩm quốc dân đo lường tổng giá trị bằng tiền của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng do công dân 1 nước làm ra (trong và cả ngoài nước) trong một thời kỳ nhất định (thường là 1 năm).

Theo định nghĩa của WIKIPEDIA:

GNP (viết tắt cho Gross National Product bằng tiếng Anh) tức Tổng sản lượng quốc gia hay Tổng sản phẩm quốc gia là một chỉ tiêu kinh tế đánh giá sự phát triển kinh tế của một đất nước nó được tính là tổng giá trị bằng tiền của các sản phẩm cuối cùng và dịch vụ mà công dân của một nước làm ra trong một khoảng thời gian nào đó, thông thường là một năm tài chính, không kể làm ra ở đâu (trong hay ngoài nước).

Khai niệm Sản phẩm cuối cùng là gì?

Sản phẩm cuối cùng là hàng hóa được tiêu thụ cuối cùng bởi những người tiêu dùng chứ không phải là những sản phẩm được sử dụng như là sản phẩm trung gian trong sản xuất những sản phẩm khác.

Ví dụ, một chiếc ô tô bán cho người tiêu dùng là một sản phẩm cuối cùng; các thành phần như lốp được bán cho nhà sản xuất ô tô là sản phẩm trung gian (a). Cũng chiếc lốp đó, nếu bán cho người tiêu dùng thì nó lại là sản phẩm cuối cùng (b).

Chỉ có sản phẩm cuối cùng mới được tính trong thu nhập quốc gia, do việc đưa cả sản phẩm trung gian vào sẽ dẫn tới việc tính kép làm tăng ảo giá trị thực sự của thu nhập quốc gia.

Ví dụ minh họa GNP là gì

Ví dụ 1

• Một nhà máy sản xuất ô tô do chủ sở hữu là công dân Mỹ đầu tư tại Việt Nam thì lợi nhuận sau thuế từ nhà máy sẽ được tính là một phần của GNP của Mỹ chứ không phải của Việt Nam bởi vì vốn sử dụng trong sản xuất (nhà xưởng, máy móc, v.v.) là thuộc sở hữu của người Mỹ.
• Lương của công nhân người Việt là một phần của GNP của Việt Nam, trong khi lương của công nhân Mỹ làm việc tại đó là một phần của GNP của Mỹ.

Ví dụ 2

• Công dân Việt Nam đầu tư xây dựng nhà máy tại Lào thì lợi nhuận sau thuế của nhà máy sẽ được tính là một phần GNP của Việt Nam.
• Bên cạnh đó, lương người lao động Việt làm việc cho nhà máy này cũng là một phần trong tổng sản phẩm quốc dân của nước ta.

Bản chất của GNP là gì?

Bản chất của GNP sẽ được thể hiện qua các yếu tố cụ thể như sau:

• GNP cộng rất nhiều loại sản phẩm thành một chỉ tiêu duy nhất về giá trị của hoạt động kinh tế. GNP sẽ sử dụng giá thị trường để thực hiện điều này, bởi giá thị trường phản ánh giá trị của các hàng hoá.
• GNP biểu thị đầy đủ tất cả các hàng hóa được sản xuất ra trong nền kinh tế và được bán hợp pháp trên các thị trường. Tuy nhiên thực tế vẫn có một số sản phẩm mà GNP không thể biểu thị được như các sản được sản xuất và bán trong nền kinh tế ngầm
• GNP gồm tất cả những hàng hoá hữu hình như thực phẩm, xe hơi, quần áo… và những dịch vụ vô hình như cắt tóc, khám bệnh…
• GNP chỉ bao gồm giá trị của những hàng hoá và dịch vụ cuối cùng, không tính giá trị của những hàng hóa trung gian. Nhưng nếu hàng hoá trung gian được đem vào quá trình sản xuất ra sản phẩm và sản phẩm này không được đưa ra sử dụng mà đưa vào hàng tồn kho để bán trong tương lai thì lúc này hàng hoá trung gian được coi là hàng hoá cuối cùng và vẫn được tính vào GNP.
• GNP gồm mọi hàng hóa và dịch vụ được sản xuất ra trong thời kỳ hiện tại, không bao gồm những giao dịch liên quan đến hàng hóa được sản xuất ra trong quá khứ.
• Tất cả các yếu tố sản xuất của một quốc gia dù có tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh ở bất kì đâu trên thế giới thì kết quả tạo ra cũng được tính vào GNP của quốc gia đó.
• GNP phản ánh giá trị sản xuất thực hiện trong một khoảng thời gian cụ thể, thường là một năm hoặc một quý.
• GNP phản ánh lượng thu nhập hay chi tiêu trong thời kỳ đó.

Phân loại GNP

1. GNP danh nghĩa (GNPn)

• Là chỉ số đo lường tổng sản phẩm quốc dân sản xuất ra trong 1 thời kỳ – theo giá cả hiện hành. GNPn thường được dùng để nghiên cứu mối quan hệ tài chính, ngân hàng.

2. GNP thực tế (GNPr)

• Là chỉ số đo lường tổng sản phẩm quốc dân sản xuất ra trong 1 thời kỳ nhưng theo giá cố định của thời kỳ được chọn làm gốc.
• GNPr thường được dùng để phân tích tốc độ tăng trưởng kinh tế.
• Yếu tố cầu nối giữa GNP danh nghĩa và GNP thực tế là chỉ số lạm phát/ chỉ số giá cả (D).

Cách tính chỉ số GNP

GNP của một quốc gia sẽ được tính theo các công thức sau:

Công thức 1: Tính GNP theo tổng sản phẩm quốc nội – GDP.

Cụ thể như sau:

GNP = GDP + thu nhập ròng từ nước ngoài

Trong đó:

• Thu nhập ròng từ nước ngoài = Thu nhập từ các yếu tố xuất khẩu – Thu nhập từ các yếu tố nhập khẩu
• Theo công thức này GNP được tính bằng cách dựa trên sự chênh lệch về các khoản thu nhập chuyển ra nước ngoài và chuyển vào trong nước.

Ví dụ:

Một nền kinh tế đơn giản có GDP là 110 tỷ USD, thu nhập ròng từ nước ngoài là 50 tỷ USD. Lúc này GNP của nền kinh tế này sẽ được tính như sau: GNP = 110 + 50 = 160 tỷ USD

Công thức 2: Chỉ số tổng sản phẩm quốc gia GNP của một quốc gia trong 1 năm

Cụ thể công thức tính như sau:

GNP = (X – M) + NR + C + I + G

Trong đó:

• X: Chỉ số về sản lượng kim ngạch xuất khẩu ròng dịch vụ và hàng hóa.
• M: Chỉ số sản lượng kim ngạch nhập khẩu ròng dịch vụ và hàng hóa.
• NR: Thu nhập ròng từ các tài sản ở nước ngoài (thu nhập ròng).
• C: Chỉ số chi phí tiêu dùng cá nhân.
• I: Tổng mức đầu tư cá nhân quốc nội.
• G: là chỉ số chi phí tiêu dùng của nhà nước.

Ví dụ:

Một chiếc xe máy đem bán cho người tiêu dùng thì xe máy đó được xem là sản phẩm cuối cùng; còn những bộ phận trên xe máy như: yên xe, bánh xe, bình điện… mà nhà sản xuất bán cho nhà máy lắp ráp xe máy được xem là sản phẩm trung gian.

Nếu bánh xe đó được bán trực tiếp cho người tiêu dùng thì bánh xe được xem là sản phẩm cuối cùng và được tính vào chỉ số GNP.

Phân biệt GNP và GDP

Về mặt bản chất thì GNP và GDP (tổng sản phẩm quốc nội – Gross Domestic Product) là 2 thuật ngữ hoàn toàn khác nhau, cho nên chúng ta cần phải biết cách phân biệt rõ ràng:

Ý nghĩa chỉ số GNP

• GNP cho biết quy mô thu nhập và mức sống của công dân một quốc gia. Theo đó, khi nghiên cứu tiến hành nghiên cứu GNP tính theo giá cố định, các nhà kinh tế sẽ biết được tình hình gia tăng thu nhập và cải thiện mức sống của người dân của một nước trong một khoảng thời gian xác định.
• GNP chính là thước đo đánh giá sự phát triển kinh tế của một đất nước, chỉ số này được tính là tổng giá trị bằng tiền của các sản phẩm cuối cùng và dịch vụ mà công dân của một nước làm ra trong một khoảng thời gian xác định. Hay nói cách khác GNP chính là chỉ số đo lường “sức khỏe kinh tế” của một quốc gia.
• Nếu tốc độ tăng GNP thực tế thấp hơn tốc độ tăng dân số, mức thu nhập bình quân đầu người sẽ giảm. Cho nên khi phân tích và so sánh về mức sống, người ta thường dùng chỉ tiêu thu nhập quốc dân đầu người. Chỉ tiêu này được tính bằng cách lấy GNP tính theo chi phí nhân tố trừ đi quỹ khấu hao (D), sau đó chia cho dân số.

Hạn chế cần nhìn nhận của GNP

Bên cạnh những ảnh hưởng quan trọng thì chỉ số GNP cũng tồn tại những hạn chế cần nhìn nhận:

• Đối với những người khởi nghiệp, kết quả sản xuất của một người mang hai quốc tịch có thể vô tình được tính vào GNP bởi hai quốc gia khác nhau. Ví dụ một công dân Hoa Kỳ chuyển đến Canada và bắt đầu sản xuất các sản phẩm y tế, thì công việc sản xuất của công dân này sẽ được tính gấp đôi khi GNP toàn cầu được ước tính.
• Nếu chỉ sử dụng GNP sẽ khiến việc so sánh nền kinh tế của các quốc gia khác nhau trở nên khó khăn bởi hiện nay có nhiều doanh nghiệp hoạt động trên quy mô toàn cầu, mạng lưới thương mại quốc tế phức tạp hơn. Cho nên nhiều quốc gia tính toán giá trị kinh tế bằng cách sử dụng GDP – tổng sản phẩm quốc nội.
• GNP vẫn bỏ sót một số sản phẩm như sản phẩm được sản xuất và bán trong nền kinh tế ngầm hay sản phẩm tự cung, tự cấp như rau, củ, quả trong vườn.

Tìm hiểu thêm qua Video Clip giải thích GNP là gì

Kết bài

Trong các yếu tố hình thành nên nền kinh tế vĩ mô, GNP luôn là chỉ số quan trọng để đánh giá tốc độ phát triển của một quốc gia, đồng thời cũng giúp nhìn nhận được “các vấn đề” tồn tại bên trong nền kinh tế.

Hy vọng qua bài viết, bạn đã nắm được GNP là gì để có sự hình dung chính xác về bản chất của thuật ngữ này.